Ένας κήπος με καλαμιές απ’ όπου αναρτώνται νεφρά και ουροδόχες κύστεις, ένα παλιό ξύλινο παγκάκι, που κάποτε λειτουργούσε σαν στήριγμα, αναποδογυρισμένο, ένα στέγαστρο από καλάμια που στεγάζει ένα κατεστραμμένο πλυντήριο, σκόρπια σπασμένα εξαρτήματα, παλιά μεταποιημένα παιδικά παιχνίδια, ο Μίκυ Μάους, φωλιές με αβγά, πλαστικά άρβυλα μπλεγμένα μεταξύ τους σε αυτοσχέδια δοχεία, ξεχαρβαλωμένα ηχεία, ένα πλαστικό σκαλί από την Ikea, μια σκουριασμένη σχάρα μπάρμπεκιου και μια ξεχασμένη φωτογραφία ενός μικρού κοριτσιού … Όλα σκεπάζονται από τη ρέουσα μορφή ενός παράξενου φυτού που ξεχύνεται από παντού.

Ο Αλέξανδρος Ψυχούλης έπλεξε μορφές και ιστορίες από το παρελθόν και το μέλλον συνθέτοντας μια σκηνή, που δεν μπορείς να καταλάβεις αν είναι από όνειρο ή από εφιάλτη, πετώντας κάπου μέσα της ειρωνικά τη λέξη «θρίαμβος» με τρισδιάστατα γράμματα.

Το σενάριο αναφέρεται σε μια παγωμένη εικόνα μετά από μια πιθανή καταστροφή κάπου μέσα στον χρόνο. Μετά από κάποιο τέλος που επήλθε παρακολουθούμε ένα στιγμιότυπο ανασύνθεσης και αναζωογόνησης. Μια νέα οργιώδη δραστηριότητα ενός φανταστικού, κατακτητικού φυτού το οποίο στηρίζεται στα κουφάρια ενός προηγούμενου πολιτισμού σκεπάζοντάς τον.

Τα σαρκαστικά ονομασμένα «νύχια του Θεού» απλώνονται παντού, στηρίζονται στις καλαμιές του περιβολιού, περιτριγυρίζουν τα κουφάρια των παλιών φυτών, περνάνε μέσα από τις απλωμένες σωληνώσεις του πλυντηρίου, ξεχύνονται από τον κάδο του, αγκαλιάζουν τα αβγά που έμειναν να φωλιάζουν για πάντα και σκαρφαλώνουν στους τοίχους γεννώντας κατά τόπους τα λουλούδια τους.

Ο Ψυχούλης παίζει με τις τρέχουσες ανησυχίες και τις αναδιατυπώνει φιλτράροντάς τες μέσα από προσωπικές καταστάσεις. Επεξεργάζεται την έννοια της κρίσης σε ένα σημείο κομβικό: εκεί όπου γίνεται μια τομή για την έκβαση της κατάστασης. Η καταστροφή μπορεί να μην είναι ολέθρια αλλά ευεργετική για ένα άλλο σύστημα το οποίο ανατρέπει το προηγούμενο κατεστραμμένο και το οδηγεί σε κάτι καινούργιο. Μέσα από «τα νύχια του Θεού» κοιτά πίσω και ειρωνεύεται την αστοχία ενός τέλεια εκτελεσμένου «θεϊκού» πλάνου που ίσως θα σωθεί από την ατέλειά του.

Από την οικονομική κρίση και τους οικολογικούς τρόμους του σήμερα, την κατασπατάληση και κακομεταχείριση του εδάφους και της καλλιέργειας, την αμήχανη παρουσία του ανθρώπου απέναντι στον εαυτό του περνάει σε μια δυναμική η οποία θα αγνοήσει όλα τα προηγούμενα και θα γίνει γόνιμη και ακμάζουσα. Στη νέα αυτή κατάσταση η ανθρώπινη παρουσία βγαίνει εκτός κάδρου και τα ίχνη της σκεπάζονται, ενώ, οι αναλύσεις και οι αγωνίες για τη διαχείριση του παρόντος και του μέλλοντος μοιάζουν πλέον άστοχες.

Ο Ψυχούλης έπλεξε την παραπάνω σκηνή με πρώτη ύλη το κορδόνι και τις επαναλαμβανόμενες γραμμές που φαίνεται να τον κατατρύχουν τα τελευταία χρόνια. Τα ατέλειωτα μέτρα του μαύρου και ροζ κορδονιού πλέκονται μεταξύ τους, ενσαρκώνουν και φέρνουν κοντά τους δύο κόσμους για τους οποίους μιλούν «τα νύχια του Θεού». Μαύρα πτώματα φυτών, ροζ νέοι βλαστοί, φτιαγμένα όλα από την ίδια δαντέλα.

Οι διαφορετικοί χρόνοι στην εγκατάσταση συγκρούονται. Οι ατέλειωτες ώρες της χειροναξίας του πλεξίματος παγώνουν στην στατική ηρεμία της σκηνής και το παρόν του έργου μοιάζει να φωτίζεται από το μέλλον.

Ο καλλιτέχνης κουβαλάει μαζί του κομμάτια από παλαιότερα έργα τα οποία εντάσσει με νέο τρόπο. Τα τοποθετεί σε ένα περιβάλλον σε κρίση και τα κάνει στηρίγματα και τμήματα μιας νέας δομής, εννοιολογικά αλλά και κυριολεκτικά. Σαν σε μια διαδικασία εσωτερικής ανακύκλωσης, σκέψεις και μορφές από παλαιότερες εγκαταστάσεις έρχονται να υποδείξουν τη συνέχεια, είτε για να βρουν και αυτά νέα ύπαρξη, είτε για να χαθούν και να εξαφανιστούν μέσα στο νέο σύνολο.

Βιωματικές αναφορές επαναλαμβάνονται και το νήμα προηγούμενων έργων συνεχίζεται εγκαθιστώντας ωστόσο μια οικειότητα με κομμάτια που έχει ο καθένας. Ο αποκαθηλωμένος παιδικός ήρωας κοιτάει τις καλαμιές να στήνονται όπως τα καλοκαίρια στο περιβόλι στο χωριό, τα φυτικά πτώματα σκιάζονται από μια οικογενειακή απώλεια, τα αυτοσχέδια μονταρισμένα παιδικά παιχνίδια κοροϊδεύουν το άδειο αβγό που φυλάει τη σοδειά και η κιτρινισμένη φωτογραφία ενός παιδιού από παλιές διακοπές ξεπροβάλλει σαν θησαυρός που σώθηκε.

Στα «νύχια του Θεού» ο Ψυχούλης καταφέρνει να κυριαρχήσει στην αισθητική της τεχνικής του καθιστώντας την πιο ουσιαστική από ποτέ. Αφομοιωμένη πλήρως μέσα στη λειτουργία της, παραμένει πολυδιάστατη και καταφέρνει να μην εγκλωβίζει την αίσθηση του έργου, δίνοντας αβίαστα τόπο στο περιεχόμενο και την προσωπική εμπλοκή με το έργο.


Η έκθεση του Αλέξανδρου Ψυχούλη Τα νύχια του Θεού παρουσιάστηκε στην γκαλερί a.antonopoulou.art, Αθήνα, 10 Μαρτίου – 4 Μαΐου 2012.