Θάλεια Χιώτη, Ένδυμα Ι, 2018, 200 × 92 cm. Διχαλωτά Μονοπάτια. Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας και της γκαλερί Batagianni.

Φαίη Τζανετουλάκου: Αγαπητή Θάλεια, στα έργα που δείξατε πρόσφατα στην έκθεσή σας Διχαλωτά Μονοπάτια στην γκαλερί Μπαταγιάννη λαμβάνουμε την αίσθηση ενός επιμελούς, συστηματικού μετρήματος του χρόνου. Η προσήλωση στη σχεδιαστική εξέλιξη της διαδρομής του οπτικού νήματος αποτελεί μια άσκηση υπομονής και μια σειραϊκή πραγματεία στις ροές, διακοπές, σταυροδρόμια και ασυνέχειες των γεγονότων. Μιλήστε μας για τη μεταφυσική του χρόνου στο έργο σας και το πώς αυτή η ενότητα αποτελεί εξέλιξη στη δουλειά σας ως τώρα.

Θάλεια Χιώτη: Αρχικά θα χρησιμοποιούσα μια έκφραση του Άγιου Αυγουστίνου: τι είναι χρόνος; «Όταν οι άνθρωποι δεν με ρωτήσουν τι είναι χρόνος, ξέρω. Αν με ρωτήσουν τότε δεν ξέρω». Όντας «δίχρονος» (παρελθόν, μέλλον) ο άνθρωπος προσπαθεί να συνθέσει τη χρονικότητα σε ενεστώτα χρόνο (παρόν). Με την κίνηση, τη μετατόπιση, την επανάληψη παράγεται ο ρυθμός, το έργο. Αυτά τα στοιχεία ενέχουν η εργασία, η μουσική, ο χορός, οι τέχνες. Όπως το «ράβε-ξήλωνε» είναι μια συνεχής επανάληψη, καταστροφή, αναδημιουργία (επιστροφή, επάνοδος, επιστροφή), η καλλιτεχνική εμπειρία ανακαλεί παρελθόντες χρόνους και χώρους στο τώρα ασυνείδητα ή συνειδητά, που διαφοροποιούνται στη ροή του χρόνου και αναζητά άλλα νοήματα-ενδύματα και ενδιαιτήματα-διαμονές.

ΦΤ: Θαρρώ, όταν εμβυθίζομαι στο έργο σας, ότι εισέρχομαι και διασχίζω τοπία μνήμης που συνεχώς προσδοκούν σε νέες εκβάσεις. Πώς μένει τόσο υποσχόμενα ανοιχτό σε προσεγγίσεις το έργο σας;

ΘΧ: Η διαδρομή μου η σχεδιαστική είναι ροές, κόμβοι, ριζώματα, παρακλάδια, ρυθμικές επαναλήψεις, ατέλειες, ασυνέχειες, τομές, αδιέξοδα, τρύπες ανεξέλεγκτες. Όσο ελεγχόμενη κι αν είναι η χειρονομία της γραφής-ραφής, ένα ξήλωμα, ένα χάσμα, ένας πόντος που φεύγει ξαφνικά από αδιευκρίνιστη αιτία μεταβάλει τον ιστό, την πλοκή.

ΦΤ: Ως μοτίβο από σινική μελάνη αλλά και ως μέσο, το νήμα, βλέπουμε ότι έχει επαναεφευρεθεί ως κομβικό εκφραστικό μέσο στη σύγχρονη τέχνη, στις μεγάλες διεθνώς εκθέσεις. Πώς και γιατί συνέβη αυτό;

ΘΧ: Είναι θέμα πηγών και τροφοδοσίας της σύγχρονης τέχνης με παλιά και εκτός χρήσης υλικά. Το πρόβλημα της αναψηλάφησης και επανάχρησης των υλικών και τρόπων είναι πρόβλημα της μοντερνιτέ. Σε όλες τις μορφές ζωής και τέχνης. Έχουμε άπειρα παραδείγματα (Αrts and Crafts, Bauhaus, Ρώσικη Πρωτοπορία, Arte Povera, η soft sculpture της μετα-μινιμαλιστικής τέχνης της δεκαετίας του ’70 κτλ.)

ΦΤ: Σε σχέση με την προηγούμενη ερώτηση, μέσα σε έναν κόσμο που διατρέχεται από συνεχή ροή εικόνων, θεωρείται ότι υπάρχει η ανάγκη για μια στάση και μια ενατένιση πίσω σε πιο χειροποίητες και παραδοσιακές μορφές έκφρασης, όχι με την επιφανειακή ανάγνωση ενός εξωτικού φολκλόρ αλλά με τη δυνατή αίσθηση της κοινότητας και της γνησιότητας, όπως ίσως προέτρεπε τους μαθητές του κάποτε ο William Morris;

ΘΧ: Σε έναν κόσμο που το θέαμα έχει υποκαταστήσει τη δράση της κοινότητας και της καλλιτεχνικής, η ανάγκη για επικαιροποίηση του «ανεπίκαιρου» των παλαιών μεθόδων έκφρασης-εργασίας, χειροτεχνιών, είναι η ελπίδα όχι για να υποδείξουμε μελλοντικούς δρόμους αλλά για να σταθμιστεί με το σκληρό τεχνολογικό παραγωγικό παρόν-περιβάλλον.

ΦΤ: Ισχύει η δική μου αίσθηση ότι στα έργα σας δεν πρωταγωνιστεί τόσο η συμπαντική εντροπία αλλά μία σχεδόν μουσική επανάληψη ως εργασιοθεραπευτική δύναμη, με τον άνθρωπο διαρκώς να γεωμετρεί τη θέση του στο σύμπαν;

ΘΧ: Μια τάξη συμφιλιωτική στην αταξία της φύσης, νέες διακλαδώσεις, δομές, μπορχικούς λαβυρίνθους, πιθανές παγίδες και εναλλακτικές φυγές-fugues, αραχνο-ιστούς και κελαηδισμούς πουλιών που μεριμνούν για την αρχιτεκτονική της φωλιάς.

ΦΤ: Ναι, η φροντίδα της φωλιάς-πλέξης! Είναι συγκλονιστικές οι στιγμές που η μορφή μοιάζει να ξηλώνεται, μία πλέξη που μπορεί να προσομοιάζει τη μνήμη, ή ίσως κάποια πανοπλία, ένα είδος ψυχαναλυτικού υπερεγώ που διαρρηγνύεται. Μιλήστε μας για τη μορφή, το χώρο και την απώλεια.

ΘΧ: Το συνδετικό στοιχείο κάθε πλεκτού είναι η θηλιά. Το έργο πλεκτό, το σχέδιο ιστός, είναι μια σαγήνη, ένα δίχτυ-δίκτυο. Το τράβηγμα μιας κλωστής το κάνει βρόχο, το τράβηγμα μιας άλλης, το αφήνει ανοιχτό, έκθετο, χαλαρό. Οι αναλογίες είναι έκδηλες.

ΦΤ: Τι είναι για εσάς το ένδυμα;

ΘΧ: Το ένδυμα, το ρούχο, μας φοράει (Βιρτζίνια Γουλφ), κατασκευάζει ταυτότητες όπως συμβαίνει στην παρενδυσία και τη μεταμφίεση. Το αντιλαμβάνομαι ως εικαστικό περίβλημα, μήτρα μιας ιδέας και πέρα από τη συμβατική αντίληψη μιας κουλτούρας ενός τόπου μιας εποχής, στην επιβεβλημένη κοινωνικά χρηστική του λειτουργία. Η συμβολική του εκδοχή, όπως η ιδέα του υφάσματος ως κείμενο και του κειμένου ως ύφασμα (text-textere) κατά Μπάρτ. Aλλά με εμπνέει και ως μυθολογικό στοιχείο. Το χρυσόμαλλο δέρας, ο βυθισμένος στο αίμα του Κενταύρου χιτώνας του Ηρακλή από τη Δηιάνειρα, ένα νοητό ύφασμα της Κίρκης που ως υφάντρα και μάγισσα μεταμορφώνει σε χοίρους τους άντρες του Οδυσσέα.

ΦΤ: Μιλήστε μας για την εξέλιξη αυτής της εργασίας.

ΘΧ: Γεννήθηκα σε ένα προσφυγικό περιβάλλον στο οποίο είχαν μεταναστεύσει μαζί με ιστορίες ζωής, μοτίβα και τεχνικές πλεξίματος, κεντήματος, μπαλώματος, της ραπτικής, της μεταποίησης των φθαρμένων ρούχων και απέκτησα αυτές τις δεξιότητες και γνώσεις όπως μεταβιβάζονται εδώ και αιώνες από γενιά σε γενιά. Από γιαγιά σε μητέρα σε κόρη. Μια γυναικεία οικοτεχνική δραστηριότητα από χρονοβόρες και επαναλαμβανόμενες χειρονομίες στα όρια μιας αρχετυπικής οικογενειακής κατανομής εργασίας στο περιθώριο της αστικής μυθολογίας περί γυναικείας χειραφέτησης μέσω εργασίας. Αργότερα, στη Σχολή, είχα την τύχη να έχω δάσκαλο τον Νίκο Κεσσανλή, που η κοσμοπολίτικη διδασκαλία του ήταν επιδραστική σε αυτές τις εκφραστικές περιοχές. Ιδιαίτερη μνεία κάνω για το έργο των καλλιτέχνιδων της Ρώσικης Πρωτοπορίας και του Bauhaus, της Magdalena Abakanowicz, της Rosemarie Trockel, της Mπίας Ντάβου, τους λαβυρίνθους της Χρύσας Ρωμανού … H αρχική γοητεία της υλικότητας του νήματος, η πλοκή του με τον Πηνελόπειο μύθο, οι παραδοσιακές χρονοβόρες υφαντουργικές τεχνικές της χειροποίησης, του πλεξίματος, το στερεότυπο της έμφυλης εργασίας, η ενσωμάτωση και άλλων μη πρωτογενών υλικών όπως μαγνητοταινίες ήχου, κειμένων από σελίδες βιβλίων, βιντεοπροβολών, η ιδέα ότι ο κόσμος είναι μια γιγάντια συνύφανση, μια ραψωδία, εξακολουθεί να είναι ο πυρήνας της σκέψης και της αίσθησής μου από τις αρχές της δεκαετίας του ’90.

ΦΤ: … και συνεχίζει να διαπλέκει και τις δικές μας υπερευαισθητοποιημένες πλέον αισθήσεις το 2023. Σας ευχαριστώ.