«Όχι∙
θα
περάσουμε
τον
ποταμό
και
θα
ξεκουραστούμε
στη
σκιά
εκείνων
των
δέντρων.» [i]


Σε μια εποχή κατά την οποία τα φαινόμενα απατούν και οι εντυπώσεις μάς βλέπουν [ii] (αμφιβάλλει κανείς ότι η αλήθεια έχει γίνει σκιά του εαυτού της;), η ιδέα έκδοσης ενός περιοδικού τέχνης ονόματι kaput, εκτός από το στοίχημα που θέτει στους εκδότες του και το κοινό του, είναι λογικό να γεννά απορίες και ερωτήματα. Παρά τα όσα αφήνει να εννοηθεί ο τίτλος, το kaput δεν αποτελεί έμμεση ή άμεση αναφορά στο ομώνυμο πολεμικό μυθιστόρημα του Κούρτσιο Μαλαπάρτε (υπαινίσσεται, όμως, την αντι-αστική και εικονοκλαστική Akt των γερμανών πρωτοπόρων Einstürzende Neubauten) [iii] κι αυτό διότι, απλούστατα, προϋποθέτει την ανάγνωση ενός γνωστού κειμένου του ιστορικού τέχνης Hal Foster για τον ρόλο και τη διαλογική υπόσταση του έργου τέχνης στη νέα χιλιετία. [iv] Βεβαίως, το θέατρο σκληρότητας που περιγράφει o ιταλός συγγραφέας και η ρομαντική καταστροφολογία που κηρύττει το βερολινέζικο συγκρότημα δεν απέχουν πολύ από την τρέχουσα «κατάσταση του επακόλουθου» («the condition of aftermath, of coming-after»), την οποία επισημαίνει ο Foster στην προσπάθειά του να ερμηνεύσει τα αδιέξοδα της σύγχρονης τέχνης, της ιστορίας της τέχνης και της κριτικής. Έτσι, αργά ή γρήγορα οδηγείται κανείς στο συμπέρασμα ότι η έκφραση «τα επακόλουθα του πολέμου» δεν συνιστά απλώς έναν ευφημισμό, αλλά ένα καίριο ζήτημα που αφορά, αναπόφευκτα, τόσο την παραγωγή όσο και την πρόσληψη της τέχνης σήμερα. [v]

Παράλληλα, το kaput μοιραία επωάζεται συνεχώς μέσα από την ανάγνωση και τον αναστοχασμό της περιρρέουσας πραγματικότητας και των προσομοιώσεών της. Τι είδους στάση οφείλει να κρατήσει ο έλληνας καλλιτέχνης μέσα σε αυτή την κινούμενη άμμο, εάν οφείλει; Όπως ο ήρωας του Μαλαπάρτε, μήπως ο σύγχρονος καλλιτέχνης δεν είναι τοποτηρητής, αλλά ρεπόρτερ σε εμπόλεμη ζώνη;

Με αφορμή την έκθεση Σε ενεστώτα χρόνο: Νέοι έλληνες καλλιτέχνες, που διοργάνωσε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το παρόν τεύχος επιχειρεί να διατυπώσει ορισμένες θέσεις και σχόλια, ως νυξεις περισσότερο για την τέχνη που παράχθηκε την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα.

Μπορεί ο τίτλος της έκθεσης του ΕΜΣΤ να ήταν απολύτως πειστικός όσον αφορά τις προθέσεις, αλλά και το πλαίσιο στο οποίο οι επιμελητές της επιχείρησαν να εντάξουν τα έργα των νέων ελλήνων καλλιτεχνών — δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι τα περισσότερα από αυτά δημιουργήθηκαν μόλις την τελευταία διετία — ωστόσο, η ανάγκη για μια πιο ενδελεχή, ιστορικού τύπου αφήγηση μοιάζει πιο επιτακτική από ποτέ. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας και δεδομένου της έως τώρα έλλειψης μιας έκθεσης ή έκδοσης με αμιγώς ιστορικό προσανατολισμό, που θα δίνει τεκμήρια μιας συγκροτημένης αναθεώρησης για τη διαμόρφωση της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και — ίσως το πιο σημαντικό — το τι είδους γνώση μπορεί αυτή να μας παρέχει για την ίδια την κοινωνία μας, το 2ο τεύχος του kaput θα προβεί σε μια εξέταση της καλλιτεχνικής παραγωγής από το 1988 έως σήμερα. Από τη μεριά μας, σε αυτή τη φάση δεν μπορούμε παρά να αναλογιστούμε τα λόγια του Αλμπέρτο Σαβίνιο: Άραγε, «πάντα η συνήθεια συνεχίζει να υπάρχει και μετά το θάνατο της κατάστασης που τη δημιούργησε»;


[i] Ο Στρατηγός των Νοτίων Jonathan «Stonewall» Jackson.
[ii] Jim Morrisson, Σημειώσεις για την όραση.
[iii] Σε συνέντευξή του στο γερμανικό περιοδικό Rock Session 6, το 1981, ο ιδρυτής των Neubauten, Blixa Bargeld, είχε δηλώσει σχετικά με το όνομα του γκρουπ: «So mysterious … it’s simply fantastic, and our image was so kaputt».
[iv] Hal Foster, «This Funeral is for the Wrong Corpse», στο Design and Crime, Verso, Λονδίνο, 2002.
[v] Δεν είναι τυχαίο ότι μέσα στο 2007 πραγματοποιήθηκαν τουλάχιστον τρεις μεγάλες εκθέσεις που περιστρέφονταν γύρω από αυτό το θέμα: System Error: War is a force that gives us meaning, επιμ.: Lorenzo Fusi & Naeem Mohaiemen, Papesse Centro Arte Contemporanea, Ιταλία· Not Only Possible, But Also Necessary: Optimism in the Age of Global War, επιμ.: Hou Hanru, 10η Μπιενάλε Κωνσταντινούπολης, Τουρκία· Apocalypse Now: The Theater of War, επιμ.: Jennifer Allora, Guillermo Galzadilla & Jens Hoffmann, CCA Wattis Institute for Contemporary Arts, Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ.